صد بار اگر توبه شکستی باز آی

توبه بازگشت به سوی خدا از گناهانی است که انسان انجام داده است. توبه وقت خاصی ندارد، بلکه هر چه زودتر باشد بهتر است

گناهان صغیره با حسنات ممکن است محو شوند؛ ولی تنها راه نجات از گناهان کبیره توبه است  . در عین حال، توبه برای همه گناهان واجب فوری است  .

در روایتی از امام صادق(ع) آمده: "التوبة حبل الله و مدد عنایته. و لابد للعبد من مداومة التوبة على کل حال. و کل فرقة من

العباد لهم توبة؛ فتوبة الأنبیاء من اضطراب السرّ، و توبة الأولیاء من تلوین الخطرات، و توبة الأصفیاء من التنفیس، و توبة الخاص من الإشتغال بغیر الله، وتوبة العام من الذنوب" یعنی توبه ریسمان خداوند بزرگ است، و یارى و کشش عنایت و لطف اوست. و بنده را باید که پیوسته و در همه حال به مقتضاى حال و جریان امور خود در حال توبه باشد  . و براى هر فرقه و طائفه‏اى توبه مخصوصى است؛ پس توبه پیامبران الهى از مضطرب شدن باطن و به هم خوردن حالت اطمینان است، و توبه اولیا از عوارض رنگارنگ و تلون خاطر است که بر خلاف ثبوت و استقامت است، و توبه اصفیاء و برگزیدگان حق از استراحت و فراغت و غفلت و کدورت مى ‏باشد که بر خلاف دوام توجه است، و توبه افراد خاص و بندگان مخصوص از مشغول بودن به غیر پروردگار است که توجه به غیر خدا پیدا کرده و سرگرم به آنها باشد، و توبه عوام و عموم مردم از گناهان و معاصى و خلافها است.(مصباح الشریعه، ص352  )

اگر شخص تائب عهد خود را با خدا شکست و باز گناه کرد، توبه سابقش باطل نمی شود، بلکه واجب است از گناه تازه اش توبه کند. خلاصه این که هر اندازه بر اثر غلبه هوا و شیطان توبه را بشکند، باز باید توبه نماید و آمرزیده خواهد شد  . محمد بن مسلم از حضرت باقر (ع) روایت کرده است که فرمود:" ای محمد بن مسلم! گناهانی که م?من از آن توبه کرده باشد، آمرزیده شده است؛ او باید تنها دغدغه آینده را داشته باشد برای آینده، و مراقب باشد تا پس از توبه و آمرزش، کار خوب انجام دهد. به خدا این فضیلت نیست مگر برای آنان که ایمان دارند. من گفتم: اگر پس از توبه و استغفار از گناهان باز گناه کرد و باز توبه نمود؟ در پاسخ فرمود: ای محمد بن مسلم! تو پنداری که بنده مومن از گناه خود پشیمان گردد و از آن آمرزش خواهد و توبه کند، سپس خدا توبه اش را نپذیرد؟! گفتم: چند بار این کار را کرده است و گناه می کند و از خدا آمرزش می خواهد. فرمود: هر چقدر مومن گناه کند و توبه نماید، باز خدا توبه او را می پذیرد؛ و به راستی که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است؛ توبه را می پذیرد و از بد کرداری ها در می گذرد. مبادا تو مومنین را از رحمت خدا نومید سازی  .

البته نکته مهم این است که توبه و یاد خدا نشان عنایتی است الهی که شامل هر کس نمی شود و نیاز به لیاقت و قابلیت مخصوص دارد و الحمدلله شما آن را داشته اید، لذا پس از توبه نگران بعد از آن نباشید؛ خداوند بخشنده و توبه پذیر است  .

تنها چیزی که مهم است این است که انسان پس از هر خطا و گناه، زود توبه کند، و نگذارد بار گناه او زیاد شود، چرا که توبه و جبران آن سخت می باشد  .

یکی از راه های م?ثر و عملی برای تزکیه روح عمل به توصیه های صاحبان معنویت و رهسپردگان این راه است. از جمله توصیه های آنان که در روایات هم بدان اشاره شده است، عمل به آن چیزی است که در ذیل می آید  :

1. مشارطه: یعنی با خود شرط کند تا سطح کیفی و کمی اعمال و افکار نیک و پسندیده را بالاتر برده و در مقابل، از کارها و افکار ناپسند خود بکاهد.

2. مراقبه: یعنی آن که در حین عمل و اجرا، مراقب و مواظب خود بوده تا به آن مقداری که با خود شرط کرده است ملتزم باشد.

3. محاسبه: یعنی هر فردی اعمال و رفتار و افکار خود را مورد حسابرسی قرار داده تا مشخص شود چه مقدار از آنها خوب و پسندیده، و چه مقدار ناپسند و خارج از حد مجاز بوده اند.

در ادامه به مراحل دیگری می توان اشاره نمود. منجمله این که در صورت تخلف و یا ارتکاب گناه، برای خود تنبیه و مجازاتی در نظر بگیرد؛ مانند اینکه شرط کند اگر تخلف کرد یک روز روزه بگیرد و یا صدقه بدهد و... ؛ اما باید توجه داشت که این تنبیه و مجازات باید از اعتدال برخوردار باشد و به افراط و تفریط دچار نشود.

پس مطلب مهم و اساسی که قبلا هم به آن اشاره شد و نباید فراموش شود، گناه نکردن است. چه بسا فردی حتی اعمال مستحبی را نیز انجام می دهد، ولی در کنار آنها گناه می کند. عبادات و اعمال عبادی چنین شخصی اثر سازنده خود را از دست داده و بی اثر شده، و بعبارتی از ارزش افتاده یا بسیار کم است.«انما یتقبل الله من المتقین»

در یک کلمه، راه رسیدن انسان به تکامل، مبارزه با هوای نفس و تمایلات نفسانی است، و بهترین وسیله در این مسیر، ذکر و یاد خداوند و اطاعت از او ، و صبر بر اطاعت و دوری و اجتناب از گناه است، که هر چه صبر و تحمل انسان برای خداوند بیشتر باشد، او از درجه و رتبه بالاتری برخوردار است.

کلام آخر اینکه اولا، در هر لحظه و در هر قدم بر خداوند توکل نموده و هر چه می خواهید از او طلب نمائید و توسل به اهلبیت (ع) را فراموش نکنید.

کار را قدم به قدم آغاز کنید، و انتظار معجزه نداشته باشید؛ اگر چه خدا معجزه هم برای بنده اش می کند. در مسیر که قرار گرفتید، غم به دل راه ندهید. مهم در مسیر بودن است، چه به هدف برسیم یا نرسیم، پیروزیم.

برای مطالعه در این زمینه می توانید به کتاب "معراج السعادة" از مرحوم نراقی(ره)، و همچنین کتاب "المحجة البیضاء" اثر مرحوم فیض کاشانی، که به فارسی هم ترجمه شده و به نام "راه روشن" نامگذاری شده است. ضمنا این کتاب بعنوان کاملترین کتاب اخلاقی نیز شناخته می شود.